📺 Λόγος και Εικόνα ~ επ' ευκαιρία της Ημερίδας για το θέμα 🌷

 

♦ Πιστεύω πως η Επιστήμη έχει "κόψει πίσω" πλέον και δεν προλαβαίνει να καταγράψει, να κατανοήσει, να αναλύσει, και να αξιοποιήσει τις αλλαγές του πολιτιστικού τοπίου που μας περιβάλλει. Οι αλλαγές εξελίσσονται ραγδαία γύρω από τους δύο άξονες Λόγος και Εικόνα, ή - όπως το είχε αρθρώσει παλαιότερα η τουριστική βιομηχανία στη Ρόδο - τους άξονες Ήχος και Φώς.

♦ Ο μέν Λόγος έχει παραφθαρεί σε σημείο που δεν είναι πλέον ούτε κατανοητός ούτε εκφραστικός, η δε Εικόνα έχει αναχθεί σε Βασιλεύουσα δύναμη σιγά-σιγά αντικαθιστά το φυσικό, αστικό, κοινωνικό, χειροπιαστό τοπίο και οι άνθρωποι αφ' ενός ζουν εντός της - εντός της Εικόνας - η δε Εικόνα έχει κατακυριεύσει την νόηση και αντίληψη των ανθρώπων σε υπέρμετρο, παθολογικό βαθμό.

♦ Οι εξελίξεις έλαβαν ραγδαία ταχύτητα την δεκαετία του 1960, και έχουν πλέον ξεπεράσει και καταβροχθίσει τον ανθρώπινο πολιτισμό, έχοντας μετεξελιχθεί σε πλαίσια ύπαρξης τα οποία αποτελούν τους κυριότερους παράγοντες που καθορίζουν τον πολιτισμό.

♦ Η πρώτη εξέλιξη αναγνωρίστηκε από τους Καταστασιακούς (Situationists), οι οποίοι και εφηύραν τεχνικές για ελευθεριοποίηση της ανθρωπότητας από τις καταπιεστικές συνιστώσες του φαινομένου, αλλά με την ήττα της Παγκόσμιας Επανάστασης του 1960/70 η ολιστική και ελευθεριακή επιστημονική ενασχόληση με το θέμα... θάφτηκε. Έγινε μόνο αντικείμενο κατατεμαχισμένων ερευνών, καθώς και αντικείμενο μελέτης προς τον αντίθετο σκοπό, δηλαδή την καταπίεση και εκμετάλλευση των ανθρώπων.

♦ Από την δεκαετία του 60 όταν στην Δύση η κοινωνία σμιλεύτηκε σε τόσο βαθμό από την βιομηχανική παραγωγή της εικόνας και την πολιτική της επικράτηση - σε βαθμό που η κοινωνία μας δεν μπορούσε πλέον να γίνει κατανοητή αν δεν την ονομάζαμε Κοινωνία του Θεάματος - η εξέλιξη προχώρησε και σε νέες μορφές. Μετεξελίχθηκε μέσα από μετακυλιώμενα στάδια σε Κοινωνία της Οθόνης, αργότερα σε Κοινωνία του Πληκτρολογίου, και Κοινωνία των συσκευών Παλάμης (που κάποτε ήταν κινητά τηλέφωνα, αλλά τώρα αποτελούν σχεδόν πανταχού παρούσες και τα πάντα πληρούσες...  Παλαμοσυσκευές).

♦ Όλα αυτά έγιναν εφικτά διότι η κοινωνική υποδομή, δηλαδή η πολιτική οικονομία με την οποία έχει διοργανωθεί η κοινωνία, καθόρισε σε κάποια κρίσιμη στιγμή το Θέαμα ως το κεντρικό ΥΠΕΡ~ΕΜΠΟΡΕΥΜΑ της Βιομηχανίας, που αποτελεί ταυτόχρονα και διαφήμιση, και μέσον προπαγάνδας, καθώς και μέσον επιβολής του τι έστιν "πραγματικότητα". Ο σύγχρονος πολίτης κατοικεί, εργάζεται, ψωνίζει και κοινωνικοποιείται - δηλαδή συμμετέχει στη ζωή - σ' ένα τοπίο που αποτελείται από τρισδιάστατες χειροπιαστές διαστάσεις, και ταυτόχρονα από την Εικόνα, το δίπολο "ΘΕΑΜΑ και ΘΕΑΘΕΙΝΑΙ".

♦ Η βιομηχανία παραγωγής, διανομής και επιβολής της Εικόνας ηύρε την δύναμη να επηρεάζει και να καθορίζει την ιδεολογία και κοσμοθεώρηση μας, κυρίως μέσω της εκμετάλλευσης του εικονικού ερωτισμού για σκοπούς διαφήμισης.  Όχι μόνο προς πώληση εμπορευμάτων που είναι έμμεσα υποκατάστατα του αλλοιωμένου μας ερωτισμού και της ανηδονίας που επέβαλε το καθεστώς, αλλά ακόμη και εμπορεύματα χωρίς άμεσα ερωτική απόχρωση. Δηλαδή το σύστημα κέρδους όχι μόνο θα χρησιμοποιήσει την εικόνα της ελκυστικής γυναίκας ή άνδρα για να μας πουλήσει πακέτο διακοπών ή τσίχλες με γεύση ρέγγας και φράουλας, αλλά θα μας πουλήσει και την ίδια την εικόνα του ατόμου - είτε με ρούχα, είτε και χωρίς. Με αυτό τον τρόπο το Θέαμα σμιλεύει τα άτομα κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν του όποιου πρότυπου θέλει να μας επιβάλει. Μέσω αυτού δημιουργείται (παράγεται βιομηχανικά) ο Άνθρωπος της Μάζας, μεθυσμένος με τον ατομικισμό και με τα εμπορεύματα, πλήρως αποξενωμένος από την φύση του.

♦ Αυτή η κατάσταση κορυφώθηκε αλλάζοντας την μορφή της κοινωνίας μας: η εταιρειακή /κεφαλαιϊκή κατοχή της κοινωνίας έλαβε την μορφή της Κοινωνίας του θεάματος• αφ' ενός το Θέαμα αφ' εαυτόν αποτελεί το κορυφαίο εμπόρευμα του καθεστώτος, αλλά αφ' ετέρου αποτελεί και το μέσον δια του οποίου διοικείται ο ενσκλαβωμένος λαός. Αυτός είναι και ο λόγος που οι "ειδήσεις" στην τηλεόραση είναι όλο και πιο δύσκολο να διαχωριστούν από την βιομηχανία ψυχαγωγίας και προπαγάνδας• όλα συναποτελούν Θέαμα.

♦ Σε προέκταση αυτής της εργασίας, συντελείται σιγά-σιγά και αναγνώριση του ότι ο μέσος πολίτης του Δυτικού κόσμου κινείται όλο και ταχύτερα προς το να γίνει κυπραίος, δηλαδή να μην αρκείται στο να είναι μόνο παθητικός καταναλωτής του Θεάματος πλέον, αλλά και ενεργός συμμέτοχος του Θεαθήναι. Το ΠΩΣ και ΠΟΥ θα τον δούν οι άλλοι (στο τάδε καφέ, ή το να φορεί το τάδε εμπόρευμα, ή με δημοσίευση της φωτογραφίας του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) καθορίζει την κοινωνική του υπόσταση, το status του. Η Κοινωνία του Θεάματος συμπληρώνεται από την Κοινωνία του Θεαθήναι• η ύπαρξη μας καθορίζεται τόσο από τις ψυχικές και εμπορικές συνιστώσες αυτής της κατάστασης, όσο και από την τεχνολογία που την καθιστά εφικτή: Κοινωνία της Οθόνης -> Κοινωνία του Πληκτρολόγιου.

♦ Όπως το περιέγραψε και η σύντροφος Θάλεια μιλώντας σε μια συνέλευση του Επαναστατικού ΥΠΕΡΕΛΑΣ για να ιδρυθεί το Μουσείον του Περίπου (σε απόσπασμα από το ομώνυμο βιβλίο):

"«Απο την Κοινωνία του Θεάματος μπήκαμε στην Κοινωνία της Οθόνης με τα πληκτρολόγια, και σύντομα μετά από αυτό μπήκαμε στην Κοινωνία των ψηφιακών Πινακίδων, δηλαδή αυτό που στα αρχαία ελληνικά ονομαζόταν "τάμπλετ"...» - ακούονται γέλια γύρω από παντού - «...και από εκεί στην Κοινωνία των Συσκευών, ή όπως το λέν κάποιοι στην Κοινωνία με τα Κουτάκια, την ΚΚ, στην οποία σχεδόν όλοι οι πολίτες κρατούν μια ηλεκτρονική συσκευή στο χέρι - ένα Κουτάκι που είναι μακρινός απόγονος του τηλεφώνου - μέσω του οποίου συνδέονται με το κοινωνικοπολιτικό σύστημα ωσάν να είναι ο ομφάλιος τους λώρος..."

♦ Με την έλευση των ψηφιακών μεθόδων πληρωμής και γεωγραφικής ανίχνευσης, έχουμε πλησιάσει στην έλευση της Κοινωνίας με τα Κουτάκια, και όταν αυτά γίνουν δημοφιλή ως ενέσιμα μικροτσίπ, αρχίζει και η Κοινωνία των Μετα-Ανθρώπων. Χρειαζόμαστε επιπρόσθετη πολιτική ανάλυση για αυτές τις εξελίξεις, αλλά πιο σημαντικά, χρειαζόμαστε ΠΡΑΞΕΙΣ για την απελευθερωτική ανατροπή αυτής της πορείας.

Πέτρος Ευδόκας, petros@cyprus-org.net