🔴 Μάριος Δημητρίου: Η ευθανασία και η σκοτεινή περίπτωση του Arthur Koestler

του Μάριου Δημητρίου, με σχόλια του Πέτρου Ευδόκα

🔴 Στις δύο φωτογραφίες είναι τα εξώφυλλα της ελληνικής και της αγγλικής έκδοσης του βιβλίου «Ο Ξένος στην Πλατεία» («Stranger on the Square»), που αποτελεί τον τρίτο και τελευταίο τόμο της αυτοβιογραφίας του εβραϊκής καταγωγής διάσημου στην εποχή του, Ούγγρου συγγραφέα  Arthur Koestler, που γεννήθηκε το 1905 στη Βουδαπέστη και που μέχρι το 1940 έζησε διαδοχικά στη Βιέννη (στο Πανεπιστήμιο της οποίας φοίτησε), την Παλαιστίνη, το Παρίσι και το Βερολίνο. Από το 1941 μέχρι τον θάνατο του το 1983, έζησε στο Λονδίνο. Το βιβλίο του αυτό, που εκδόθηκε μεταθανάτια το 1984, από τον φίλο και εκδότη του, Harold Harris, ο  Koestler το έγραψε από κοινού με τη σύζυγό του Cynthia και περιλαμβάνει επίσης αυτοβιογραφικές σημειώσεις της. Είναι το βιβλίο του που τον συνδέει όσο κανένα άλλο, με το τέλος της ζωής του και με την ευθανασία, της οποίας ήταν δηλωμένος υποστηρικτής. Ο Koestler είχε υπηρετήσει ως αντιπρόεδρος της  βρετανικής οργάνωσης εθελοντικής  ευθανασίας Exit και είχε γράψει μάλιστα ένα εγχειρίδιο με πρακτικές συμβουλές για την ευθανασία. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, υπέφερε με τη νόσο του Πάρκινσον και αργότερα με λευχαιμία. Ο Koestler ζούσε για δεκαετίες μαζί με την τρίτη σύζυγο του Cynthia Jeffries, σε ένα διαμέρισμα κοντά σε αυτή την πλατεία, Μονπελιέ, (Montpelier), του εξωφύλλου του τελευταίου του βιβλίου, στην περιοχή Kensington του νοτιοδυτικού Λονδίνου. Με τη Cynthia είχε γνωριστεί το 1949, όταν εκείνη ανταποκρίθηκε σε μια μικρή αγγελία που έβαλε σε εφημερίδες, ζητώντας ιδιαιτέρα γραμματέα για να του πληκτρολογεί στη γραφομηχανή, τα κείμενα του. Εκείνο το διάστημα, ήταν ακόμα παντρεμένος με τη δεύτερη σύζυγο του, τη Mamaine Paget, που την είχε παντρευτεί, αφού χώρισε την πρώτη του σύζυγο Dorothy Asher. Είχαν ερωτική σχέση με  τη Cynthia από το 1955 και παντρεύτηκαν το 1965. Η  Cynthia και ο Arthur Koestler αυτοκτόνησαν μαζί στις 3 Μαρτίου 1983, αφού μοιράστηκαν ένα  θανατηφόρο κοκτέϊλ βαρβιτουρικών και αλκοόλ. Είχαν αφήσει ένα γραπτό μήνυμα στην οικιακή τους βοηθό, να ειδοποιήσει την Αστυνομία. Εκείνος καθόταν σε μια πολυθρόνα με ένα ποτήρι κονιάκ στο χέρι. Εκείνη ήταν ξαπλωμένη στον καναπέ, με ένα ποτήρι ουίσκι στο τραπέζι δίπλα της...Ο  Koestler ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς και αμφιλεγόμενους διανοούμενους του 20ου αιώνα, που συμμετείχε και σχολίαζε σχεδόν κάθε πολιτικό κίνημα της εποχής του. Ως νέος, ήταν αφοσιωμένος σιωνιστής και μάλιστα είχε πάει να ζήσει για ένα διάστημα  στην Παλαιστίνη. Πήγε στην Ισπανία ως δημοσιογράφος να καλύψει τον Ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, φυλακίστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο. Τη δεκαετία 1930 ήταν μέλος του  Κομμουνιστικού Κόμματος της Γερμανίας για επτά χρόνια, ενώ αργότερα έγινε ένας από τους πιο σκληρούς επικριτές του, με τη δημοσίευση του «κλασικού» μυθιστορήματός του, «Darkness at Noon», μόλις στα 35 του χρόνια. Ο λόγος που ο 77χρονος Koestler ήθελε να δώσει τέλος στη ζωή του, ήταν προφανής - η κακή του υγεία, η ασθένεια του στο τελικό στάδιο…αλλά η διπλή αυτοκτονία, μαζί με τη Cynthia, που ήταν μόλις 55 χρόνων και υγιέστατη, σόκαρε εκατομμύρια ανθρώπους. Μεταξύ αυτών, κι εμένα! «Φοβάμαι, τόσο τον θάνατο, όσο και την πράξη του θανάτου που βρίσκεται μπροστά μας», έγραψε εκείνη σε ένα υστερόγραφο, στο σημείωμα αυτοκτονίας τους, «αλλά δεν μπορώ να ζήσω χωρίς τον Arthur. Η διπλή αυτοκτονία, ποτέ δεν μου ήταν ελκυστική, αλλά δεν μπορώ να κάνω τίποτε άλλο…». Τι σημαίνει «δεν μπορούσε να ζήσει χωρίς τον Arthur;». Τι σημαίνει «δεν μπορούσε να κάνει τίποτε άλλο;». Σκέφτομαι, μήπως θα μπορούσε να κάνει εκείνος; Κανένας δεν ξέρει αν την είχε πιέσει να πεθάνει μαζί του, προφανώς όμως, δεν την είχε αποθαρρύνει...

Σε άρθρο μου που έγραψα το 1998 και συμπεριέλαβα στο βιβλίο χρονογραφημάτων μου «Της βροχής και της μνήμης», αναφέρθηκα σε αυτή τη διπλή αυτοκτονία. Έγραψα μεταξύ άλλων: «Διάβασα με συγκλονισμό την είδηση ότι οι υπεύθυνοι του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, απομάκρυναν από το ίδρυμα την προτομή του συγγραφέα Άρθουρ Κέστλερ (Arthur Koestler) «για λόγους ασφαλείας» - για να την προστατεύσουν από την οργή φοιτητριών, μετά τη δημοσίευση βιογραφίας, σύμφωνα με την οποία, είχε κακοποιήσει και βιάσει πολλές γυναίκες. Ένιωσα να πέφτω σε ένα είδος πολιτιστικού κενού – αν μπορώ να περιγράψω έτσι, μια κατάσταση όπου κλήθηκα να αναθεωρήσω ιδέες ριζωμένες από χρόνια, να τακτοποιήσω τις μνήμες μου και να τις προσαρμόσω σε νέα δεδομένα, να αντιμετωπίσω την αίσθηση ότι «εξαπατήθηκα» από έναν από τους πιο αγαπημένους συγγραφείς που αν θέλετε, έθρεψαν τα όνειρα της πρώτης μου νιότης. Για μένα, όπως και για χιλιάδες νέους τριών γενιών, ο Άρθουρ Κέστλερ υπήρξε πνευματικός πατέρας, ένας φιλόσοφος-πρότυπο που σημάδεψε τις πρώτες πολιτικές και κοινωνικές μου αναζητήσεις, ένας μεγάλος φίλος, που – αν και δεν τον γνώρισα ποτέ προσωπικά – μου συμπαραστάθηκε σε δύσκολες ώρες. Πώς μπορεί να υπήρξε ένας κοινός βιαστής και ένας βίαιος μισογύνης, ο συγγραφέας των πιο συνταρακτικών και αλησμόνητων βιβλίων-καταγγελιών εναντίον της ανθρώπινης επιθετικότητας και του ολοκληρωτισμού;». Κατέληξα ως εξής, στο παλιό εκείνο άρθρο μου: «Πώς μπορεί ένας εξαιρετικά ευφυής και ταλαντούχος άντρας σαν τον Άρθουρ Κέστλερ που αγαπήθηκε τόσο πολύ από τις γυναίκες, να τις έχει μισήσει ουσιαστικά μέχρι βαθμού κακουργήματος; Μέχρι πού μπορεί να φτάσουν οι αβυσσαλέες αντιφάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης; Ο Άρθουρ Κέστλερ προσπάθησε να απαντήσει με το γράψιμο και τη διανοητική δοκιμασία μιας ζωής. Το κατάφερε ίσως, χρόνια μετά τον θάνατό του…».

Η βιογραφία του Arthur Koestler στην οποία αναφέρθηκα τότε στο κείμενο μου, χωρίς να κάνω οποιαδήποτε άλλη αναφορά, ήταν το βιβλίο του επίσης εβραϊκής καταγωγής David Cesarani με τίτλο «Arthur Koestler: The Homeless Mind», που είχε εκδοθεί την ίδια εκείνη χρονιά, το 1998 και είχε κατεδαφίσει κυριολεκτικά, τη λογοτεχνική και πολιτική φήμη και μνήμη του Koestler, αποκαλύπτοντας αυτό που γνώριζαν πολλοί που τον είχαν γνωρίσει προσωπικά και δεν είχαν μιλήσει ποτέ δημόσια, ότι ήταν κυκλοθυμικός, με απρόβλεπτα ξεσπάσματα θυμού, καταπιεστικός και κακοποιητικός απέναντι στις τρεις συζύγους του και σε πολλές άλλες φιλενάδες του, αλλά και κατά συρροή βιαστής. Στο βιβλίο αναφέρεται ότι ο Koestler είχε μια παθολογική εμμονή να «κατακτά» γυναίκες και συνήθιζε να «κολλά», ακόμα και στις συζύγους στενών φίλων και συνεργατών του, πίσω από τις πλάτες τους! Επίσης οτι δεν ήταν τυχαίο που δεν είχε παιδιά, αφού ήταν εκ πεποιθήσεως, εναντίον της πατρότητας, σε σημείο που είχε πειθαναγκάσει-χειραγωγήσει αρκετές γυναίκες που είχε αφήσει έγκυες, να κάνουν έκτρωση. Προστίθεται ότι καμιά από τις γυναίκες που είχε βιάσει, δεν τον κατήγγειλαν, επειδή προφανώς πίστευαν πως κανείς δεν θα τις πίστευε, στο πλαίσιο εκείνης της εποχής, όπου το «αντριλίκι» ήταν μια έννοια σαφώς…πολύ πιο παρεξηγημένη από όσο είναι σήμερα…Και επιπρόσθετα, αφού εκείνος ήταν μια διεθνώς γνωστή και σεβαστή προσωπικότητα...Το βιβλίο του David Cesarani περιλαμβάνει μια συνέντευξη με μια αυτές τις γυναίκες, την Jill Craigie. Η συνέντευξή της, ήταν και η πρώτη δημόσια αποκάλυψη του βιασμού της από τον  Arthur Koestler, που συνέβη 48 χρόνια προηγουμένως, το 1951 . «Ήταν ηθικά σωστό να βγει η αλήθεια – είπε η  Jill Craigie - και ήξερα ότι θύμα του, δεν ήμουν μόνο εγώ, γιατί ο Cesarani είχε και άλλα στοιχεία για τη βία που ασκούσε ο Koestler σε γυναίκες». Η  Jill Craigie (1911-1999), σύζυγος  του ηγέτη του Εργατικού Κόμματος Michael Foot (1913–2010), που ήταν φίλος και συνεργάτης με τον Arthur Koestler, ήταν  μια από τις πρώτες γυναίκες δημιουργούς ντοκιμαντέρ της Βρετανίας, σεναριογράφος και φεμινίστρια. Πέθανε σε ηλικία 88 ετών τον Δεκέμβρη 1999 από καρδιακή ανεπάρκεια στο Royal Free Hospital στο Hampstead του Λονδίνου. Δέκα μήνες πριν τον θάνατό της, τον Μάρτη 1999, παραχώρησε μια αποκαλυπτική συνέντευξη στην εφημερίδα «The Irish Times» όπου αναφέρεται στις συνθήκες του βιασμού της από τον Koestler, όταν, όπως έγραψε η εφημερίδα, «μαγείρεψε μια ομελέτα για τον φίλο του συζύγου της και  διανοούμενο συνεργάτη του, Arthur Koestler, χωρίς βέβαια να μπορούσε να είχε προβλέψει τον άγριο βιασμό της, που θα ακολουθούσε αυτή την απλή πράξη φιλοξενίας». Η Jill Craigie είπε στην «The Irish Times» ότι εκείνο το σαββατοκύριακο έλειπε ο σύζυγός της, ότι της είχε τηλεφωνήσει ο Koestler και της πρότεινε να πάνε σε μπυραρία για ένα ποτό. Δέχτηκε, όπως είπε, επειδή ήταν φίλος με τον σύζυγό της, πιστεύοντας ότι θα ήταν μια συνηθισμένη φιλική έξοδος, καθώς εκείνος δεν την είχε προσεγγίσει ερωτικά, σε καμιά περίπτωση προηγουμένως. «Εξάλλου – πρόσθεσε - ήμασταν νιόπαντροι με τον  Michael και είχα μάτια μόνο γι' αυτόν». Ανέφερε ότι μετά τη μπυραρία, ο  Koestler τη συνόδευσε μέχρι το σπίτι της, της είπε ότι…πεινούσε και της ζήτησε να του τηγανίσει δυο τρία αυγά. Εκείνη δέχτηκε απρόθυμα, γιατί δεν ήθελε να τον προσβάλει, αλλά με το που μπήκε μέσα στο σπίτι, όπως είπε, εκείνος άλλαξε ξαφνικά… «Εκεί που ήταν ένας πολιτισμένος άνθρωπος, μεταμορφώθηκε σε ένα αγριάνθρωπο που μου επιτέθηκε, με έριξε κάτω, μου ξέσκισε τα ρούχα και κτύπησε αρκετές φορές το κεφάλι μου στο πάτωμα, όταν αντιστάθηκα…». Είπε ότι εκμυστηρεύτηκε το γεγονός την επόμενη μέρα της επίθεσης, μόνο σε ένα άτομο, τον παραγωγό της, που τη συμβούλεψε να το ξεχάσει και να μην το πει στον σύζυγο της…Του το είπε τελικά, σε ένα δείπνο πολλά χρόνια αργότερα...Σήμερα ξανακοιτάζω τον Arthur και τη Cynthia Koestler, στο εξώφυλλο του «Ξένος στην Πλατεία»…και σκέφτομαι αυτό που σίγουρα πέρασε τότε κι από άλλων το μυαλό…ότι αυτή η ξεχασμένη, διπλή αυτοκτονία, ήταν η τελευταία πράξη κακοποίησης των γυναικών, από έναν άντρα που ισχυριζόταν ότι τις είχε αγαπήσει περισσότερο απ’ τον καθένα…

Μάριος Δημητρίου,
23 Ιουν. 2024 [1].


🔴 Θα ήθελα να προσθέσω λίγες σκέψεις στα όσα έγραψε ο φίλος Μάριος στο πλούσιο και πυκνό κείμενο του εδώ. Πρωτίστως, όμως, απορώ με την απουσία άλλων σχολίων στην αρχική δημοσίευση στο Facebook. Νομίζω πως τα όσα έγραψες, Μάριε, αναφέρονται σε έννοιες, έγνοιες, συναισθήματα, και γεγονότα που ΠΟΛΛΑ άτομα της γενιάς μας έχουν ψηλαφήσει, έχουν γευτεί και βιώσει - και μόνο εντός Κύπρου να μετρήσουμε (για να μην πούμε για τον ελλαδικό χώρο, ή για άλλες γενεές), η "υπόθεση Καίσλερ" είμαι σίγουρος έχει αγγίξει άτομα της γενιάς μας που αριθμούνται σε πολλές εκατοντάδες ή και μερικές χιλιάδες. Η απουσία σχολίων... είναι μυστήριο.

🔴 Το έργο του Καίσλερ (προτιμώ αυτή τη γραφή) με τίτλο Darkness at Noon δημοσιεύτηκε στα ελληνικά με τίτλο "Το Μηδέν και το Άπειρο". Θυμούμαι το πόσο τεράστια εντύπωση - χαραγή, θα το έλεγα - επέφερε στην νόηση και στο συναίσθημα μου. Το μελέτησα την εποχή που διαμορφωνόταν μέσα μου πιο συνειδητά η μετάβαση από ένα πρωτόγονο ηθικο-πολιτικό ενστικτώδη κομμουνισμό σε ένα πιο επιστημονικά τεκμηριωμένο αναρχοκομμουνισμό. Η επίδραση του βιβλίου μεταξύ άλλων συνέβαλε στο να εκτιμήσω το πόσο σκληρά καταδίκασαν τον σταλινισμό άλλοι, γνήσιοι και πιο συνειδητοί κομμουνιστές. Επίσης, οι μεθοδευμένες σοφιστίες, τα επιχειρήματα, ο αυταρχισμός, η διαστρέβλωση και ισοπέδωση της πραγματικότητας και η αντικατάσταση της Αλήθειας με συνθήματα - όλες οι μέθοδοι των σταλινιστών που παρουσιάζει ο Καίσλερ στο βιβλίο - ήταν ήδη ΠΟΛΥ γνώριμα και οικεία, τα είχα βιώσει μεγαλώνοντας υπό τον τρόμο και την βία του Ακελομακαριακού καθεστώτος, την οποία γεύτηκα από πρώτο χέρι. Εκείνο το βιβλίο του Καίσλερ ήταν (και παραμένει) απαραίτητο συμπλήρωμα στην κατά Μαρξ και Λένιν κοσμοθεώρηση, ειδικά στην φώτιση εκείνης της σκοτεινής περιόδου όπου σύντροφοι και συναγωνιστές βασάνιζαν και σκότωναν ο ένας τον άλλο χάριν μιας ακροδεξιάς παραμόρφωσης του Σοσιαλισμού, που αντί σε Ελευθεριακό Κομμουνισμό κατέληξε σε Ερυθροφασισμό.

🔴 Ευθανασία... και πως να ΜΗΝ μιλήσουμε για αυτό το τρομερό θέμα; Μία κάθε 3-4 χρόνια βρίσκομαι ενώπιον ατόμων που υποφέρουν πάρα πολύ, αληθινά υποφέρουν αφόρητα, και που μου ζητούν βοήθεια να αυτοκτονήσουν. Ενστικτωδώς οι άνθρωποι γνωρίζουν πως αυτός που ξέρει να θεραπεύσει ξέρει και πολλούς τρόπους να σερβίρει τον θάνατο. Γι αυτό και σε κρίσιμες καμπές της ζωής τους, κάποιοι αρθρώνουν αυτή την αδιανόητη παράκληση σε μένα με τρόπο αμετάκλητο, σίγουρο, αποφασισμένο. Η πρώτη φορά που βρέθηκα ενώπιον αυτού το διλήμματος ήταν στην αρχή της κρίσης της ασθένειας που τότε δεν είχε όνομα και μετέπειτα ονομάστηκε Aids. Ο φίλος μου ήταν πεπεισμένος πως είχε την ασθένεια και πως θα πεθάνει• κατάφερε να με πείσει να τον βοηθήσω να σκοτωθεί σε μια αποστολή αυτοκτονίας - δεν ήθελε απλώς μια άνετη ευθανασία αναλγησίας, ήθελε να δώσει τη ζωή του σε κάτι που θα βοηθήσει το Απελευθερωτικό Κίνημα. Είμασταν σε επαφή με κάποιες ομάδες ένοπλης αντίστασης ενάντια στον Πινοσέτ της Χιλής (αρχές της δεκαετίας του 80) που συνδέονταν με πρώην αντάρτες από την Κούβα. Είχαν αρχίσει διαδικασίες συνένωσης των ομάδων σε προσπάθεια εξόντωσης του δικτάτορα. Οι πρώτοι εύκολα φορητοί σύγχρονοι εκτοξευτές ρουκετών, τότε, είχαν αρχίσει να διαδίδονται στο διεθνές αντάρτικο και καθιστούσαν κάποιο τέτοιο τόλμημα πιο εφικτό. Συμφωνήσαμε πως θα αρχίζαμε τις προπαρασκευασίες για συμμετοχή του στην επιχείρηση, αλλά και να συνεχίσουμε την διερεύνηση της ασθένειας του. ΕΥΤΥΧΩΣ, εμφανίστηκαν οι πρώτες αξιόπιστες εξετάσεις που έδειξαν πως ο φίλος μου ΔΕΝ ήταν φορέας του ιού, αλλά και η υγεία του βελτιώθηκε λίγο, σε αρκετό όμως βαθμό που αφήσαμε τις προετοιμασίες για την αποστολή αυτοκτονίας κατά μέρος. Όταν οι σύντροφοι στη Χιλή υλοποίησαν την επιχείρηση ο φίλος μου ήταν ήδη καλύτερα και δεν χρειάστηκε να επιμείνουμε για συμμετοχή του. Δυστυχώς ο Πινοσέτ επέζησε της ενέδρας• κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του δεκάδες χιλιάδες απλοί άνθρωποι ΚΑΙ μέλη της Αντίστασης σκοτώθηκαν από το καθεστώς.

🔴 Η αντίδραση του Καίσλερ προς τον σταλινισμό ΣΥΝ τα άλυτα προσωπικά και υποσυνείδητα του θέματα τον έφεραν στο ακριβώς αντίθετο στρατόπεδο: αφοσιώθηκε σε μια συνειδητή συνεργασία με τον Δυτικό Ιμπεριαλισμό και μετετράπει σε ενεργό προπαγανδιστή, ένα από τους πρωταγωνιστές του Ψυχρού Πολέμου. Η προσφορά του στους Δυτικούς ήταν τόσο σημαντική που του αποδόθηκε ο τίτλος Commander of the Order of the British Empire (CBE) - κάτι σαν σύγχρονος Ανώτατος Διοικητής Ιπποτών. Αυτά ΔΕΝ είναι άσχετα με το πως βρέθηκε να κακοποιεί και να βιάζει γυναίκες: τα άλυτα του θέματα τον έσπρωχναν να τα φορτώνει σε άλλα άτομα.

🔴 Ο Καίσλερ έχασε (ή απεδίωξε) δύο ιστορικές ευκαιρίες να επιλύσει τις μέχρι τότε αθεράπευτες συγκρούσεις του εσωτερικού του κόσμου που τον είχαν οδηγήσει σε συνεργασία με τον Ιμπεριαλισμό και στους βιασμούς.
o- Η πρώτη ευκαιρία ήταν κατά την δεκαετία του εξήντα όταν δοκίμασε να πάρει ψυχοδηλωτικές ουσίες. Οι εμπειρίες του ήταν άσχημες λόγω και των εξωτερικών συνθηκών ΚΑΙ της ανικανότητας ή απροθυμίας του να παραδοθεί στην εμπειρία (αυτό συμβαίνει συχνά σε νευρωτικούς διανοούμενους)• αντί όμως να 'βρει καλύτερες συνθήκες και να προχωρήσει, προσχώρησε στην ΚΑΤΑΔΙΚΗ των ψυχοδηλωτικών ουσιών με άρθρο που δημοσίευσε στην Sunday Telegraph, με τίτλο "Return Trip to Nirvana".
o- Η δεύτερη ευκαιρία να αποσείσει τους εσωτερικούς του δαίμονες εμφανίστηκε με τη μορφή της παγκόσμιας Επανάστασης που, στις περιοχές όπου κατοικούσε, συμπεριλάμβανε έντονες, μαζικές πολιτικές και πολιτιστικές δραστηριότητες με έμφαση στην ελευθεροποίηση του Ερωτισμού, την θεμελίωση του Φεμινισμού, και την υπέρβαση των αυταρχικών τάσεων που κατοικούν μέσα μας. Ως "κάπως μαρξιστής" που ήταν, γνώριζε πολύ καλά τις ρήσεις του Μαρξ για το ότι ΜΟΝΟ η ολιστική εμπλοκή με έμπρακτα βιώματα σε μια δραστηριότητα παρέχει αληθινή γνώση (για παράδειγμα ο πανεπιστημιακός καθηγητής Ρευστών Υλικών και Συστημάτων ΔΕΝ κατέχει καμία γνώση σε σύγκριση με τον υδραυλικό ο οποίος αν και δεν γνωρίζει τίποτα για τον Νόμο του Μπερνούλι φτιάχνει τις σωλήνες στο πι και φί). Αν ο Καίσλερ δεχόταν να συμμετάσχει μες τις έμπρακτες δραστηριότητες του Κινήματος αντί μόνο στο να γράφει, αν αποδεχόταν την γυναικεία ή "θηλυπρεπή /θηλυκότροπη" ηγεσία του Κινήματος, αν αποδεχόταν τον Έρωτα και τις αυθόρμητες τρυφερότητες από γυναίκες - αντί να είναι "ο άνδρακλας κυνηγός" του έρωτα - θα μπορούσε να είχε βιώσει μια κάποια υπέρβαση, δηλαδή να βιώσει το λιώσιμο της θωράκισης και πανοπλίας που τον κρατούσε σε "ανδροπρεπή" σκληρότητα, ανίκανο να αποδεκτεί την γυναίκα ως ερωτικά αυτόβουλη, ανίκανο να αποδεκτεί ούτε τα χάδια της, ούτε τα ΟΧΙ της.
o- Έχοντας χάσει - ή απεμπολίσει - αυτές τις ευκαιρίες, ο Καίσλερ παρέμεινε "κυρίαρχος άνδρας" ως το τέλος: αντί να είχε επενδύσει το ΠΑΝ ώστε να ενδυναμώσει και να καταστήσει συναισθηματικά αυτάρκη, αυτόνομη και ελεύθερη την σύντροφο και σύζυγο του Cynthia Jeffries, της "επέτρεψε" να αυτοκτονήσει μαζί του παρ' όλο που εκείνη ήταν ακόμη νέα και υγιής γυναίκα που κατείχε όλες τις προοπτικές να ζήσει μια παραγωγική ζωή γεμάτη νόημα έστω και χωρίς αυτόν. Αγκαλιάζω την απόφαση του για ευθανασία μα καταδικάζω έντονα το ότι πήρε μαζί του και την σύντροφο του.

🔴 Ο Καίσλερ είχε έντονη επίδραση στην Νέα Αριστερά στις ΗΠΑ της δεκαετίας 60/70. Ακόμη και η Επαναστατική Νέα Αριστερά, είχε μεγάλο σεβασμό για τον Καίσλερ ως διανοούμενο που υποτίθεται αντιπροσώπευε μια ριζοσπαστική και αντισταλινική εκδοχή της Επανάστασης. Ο αντισταλινισμός ήταν ΤΙΤΑΝΟΤΕΡΑΣΤΙΟ ζήτημα για την Νέα Αριστερά καθ' όλη την δεκαετία: μέρος της ήταν μια υγιής απόρριψη του αυταρχισμού, αλλά ένα άλλο μέρος της ήταν και ένας απόηχος αμερικανικού "πατριωτικού" αντι-ρωσσισμού που λάμβανε αυτή την παράξενη μορφή χωρίς βαθύτερη ανάλυση. Όταν πέθανε ο Καίσλερ το 1983, ανοίξαμε ένα διάλογο με τον συναγωνιστή μου Μίτσελ, ο οποίος ήταν και αυτός ένας από τα πιο ενεργά στελέχη του Επαναστατικού κλάδου του Κινήματος στις ΗΠΑ, που, ασχέτως των λαθών και ελλειμάτων του, ήταν ένας από τόυς λίγους και εμπνευσμένους διανοούμενους της επαναστατημένης γενεάς γεννημένης τη δεκαετία 1940/50. Μου ομολόγησε πόσο συγκλονισμένος ήταν με τα νέα της διπλής αυτοκτονίας. Ο διάλογος μας έφερε στην διπλή αυτοκτονία της Λώρας Μαρξ - κόρης του Καρλ Μαρξ - και του συζύγου της Πωλ Λαφάργκ το 1911, που συγκλόνησε τον Σοσιαλιστικό κόσμο της τότε εποχής. Η διπλή αυτοκτονία του Άρθουρ Καίσλερ και της Σύνθια Τζέφφριης μας κτύπησε στον απόηχο μιας άλλης παράξενης σειράς πρόσφατων γεγονότων: ο μαρξιστής διανοούμενος Νίκος Πουλάντζας (που μας είχε δώσει μια χρήσιμη ανάλυση του φασισμού και του Κράτους) είχε αυτοκτονήσει το 1979 πηδώντας από το παράθυρο ενός κτιρίου. Ο Πουλάντζας ήταν μαθητής του Λουί Αλτουσέρ, που ήταν μαρξιστής διανοούμενος με μεγάλο εκτόπισμα σε Ευρώπη και Αμερική. Λέγεται πως η σύζυγος του Λουί, Έλενα Αλτουσέρ Ρυτμαν (Hélène Althusser Rytman), υπέστει βαρύ κλονισμό από την αυτοκτονία του Πουλάντζα: και απροσκόκητα, ο Λουί Αλτουσέρ, ΣΤΡΑΓΓΑΛΙΣΕ την σύζυγο του Έλενα ένα χρόνο αργότερα - το Δικαστήριο τον κήρυξε ψυχιατρικά ασθενή και δεν τον δίκασε για το έγκλημα. Οι ιστορίες τους στοιχείωσαν τον διάλογο μας τόσο πολύ που δεν καταλήξαμε πουθενά.

🔴 Όλο αυτό το μείγμα τρέλας και υγιών τοποθετήσεων όπου αγώνες για την ζωή και αγώνες για το δικαίωμα στον θάνατο αναδύονται νεκατωμένοι με έρωτες και μίση, με βία και τρυφερότητες• ανισόρροποι διανοούμενοι και λαμπροί άνθρωποι με εκτόπισμα τόσο μεγάλο ώστε τα λόγια τους να μπορούν να καθοδηγήσουν την πολιτική δραστηριότητα ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΩΝ ανθρώπων... συγκροτούν ένα μωσαϊκό που δεν μπορεί να ερμηνευτεί ως τίποτε άλλο παρά ως ο παραλογισμός της ύπαρξης.  Αγωνιζόμαστε μεν για μια ιστορική και τελική υπέρβαση του παραλογισμού, αλλά είναι άγνωστο το αν κάποτε θα επικρατήσει ο Λόγος.  

Πέτρος Ευδόκας, petros@cyprus-org.net

[1].
Το κείμενο αρχικά δημοσιεύτηκε εδώ:
🔴 Μάριος Δημητρίου: Η ευθανασία και η σκοτεινή περίπτωση του Arthur Koestler
https://www.facebook.com/marios.demetriou.18/posts/pfbid0Qo96HVw5AwL3rp4f1jNAgU8wNL6EtyKaJHL5rqidAR2kQc7JcK4QhrBrsq4bWPvTl 

* * *