Η Κουρτίνα, η Αγχόνη, το Δένδρο

Πριν μερικές μέρες χρειάστηκε να κοιμηθώ στο διπλανό δωμάτιο όπου, όπως φάνηκε, δεν είχαμε αρκετές κουβέρτες για το κρεββάτι. Ήταν και η πρώτη νύκτα που έπιασαν τα δυνατά κρύα. Χωρίς καν να το πολυσκεφτώ κατέβασα μια παχιά κουρτίνα που είχαμε διαθέσιμη και ξάπλωσα τυλιγμένος μες την αγκαλιά της. Κοιμήθηκα υπέροχα... μα το πρωί ξύπνησα με μαύρες διαθέσεις. Μου ήλθαν όλα κατακέφαλα, άνεμοι και μαύρα σύννεφα από πολλά χρόνια πιο πριν. Από μια προηγούμενη περίοδο όταν ήμουν άστεγος.

Η οργάνωση είχε διευθετήσει ώστε μερικές φορές να μπορώ να κοιμούμαι "στα κλεφτά" σε ένα μικρό δωμάτιο στο οίκημα Ψυχολογίας του πανεπιστημίου. Ο χώρος ήταν μια μικρή αποθήκη εκπαιδευτικών υλικών και αρχείων με μερικά μεγάλα μεταλλικά έπιπλα-αρχειοφυλάκια. Μαζί τους ήταν και ένα γραφείο με μια καρέκλα: χωρούσε μόνο τέσσερα άτομα στέκοντας, ή ένα-δύο άτομα ξαπλωμένα. Ο καθηγητής που μας είχε δώσει κρυφά το κλειδί υποστήριζε το Κίνημα διακριτικά, μα θα έχανε τη δουλειά του αν μας ανακάλυπταν. Δεν ήμουν καν γραμμένος ως φοιτητής εκείνα τα χρόνια, και τα ρίσκα ήταν ακόμα πιο ψηλά. Για αυτό, μπορούσα κάποιες νύκτες να μείνω εκεί κρυφά αλλά έπρεπε να σηκωθώ και να φύγω πριν έλθει η καθαρίστρια του χώρου (γύρω στις πεντέμιση-έξι το πρωί) για να μην εκτεθεί κανένας. Τις νύκτες που έβρεχε, χιόνιζε ή έκαμνε κρύο αυτό το καταφύγιο ήταν σωσίβιο. Κυριολεκτικά. Είχα εκεί μια παχιά κουρτίνα την οποία τυλιγόμουν και ξάπλωνα στο πάτωμα με το μισό μου σώμα κάτω από το γραφείο και την καρέκλα. Η κουρτίνα μισή από κάτω και μισή από πάνω μου. Λαγοκοιμόμουν. Δεν μπορείς να εφησυχάζεις όταν είσαι παράνομος. Πολύ σύντομα  εκείνη η κουρτίνα μετατράπηκε σε δεύτερο δέρμα, το πλησιέστερο σε μένα προσωπικό αντικείμενο εκείνης της εποχής: είχε απορροφήσει όλους τους κραδασμούς της ύπαρξης μου. Εμποτίστηκε με τους φόβους, τους έρωτες, τις ασθένειες, τις αγωνίες, τις ελπίδες του αγώνα μας...

Το πρωί σηκωνόμουν, τύλιγα την κουρτίνα σε ρολό, καθάριζα όσα τεκμήρια μαρτυρούσαν πως κάποιος μπορεί να κοιμήθηκε εκεί παράνομα, και έφευγα για τις δουλειές του Κινήματος. Κάποια πρωινά το χιόνι ήταν τόσο πυκνό και τόσο ψηλά μαζεμένο στις εισόδους του κτιρίου που έπρεπε να παλέψω για να τις ανοίξω για να διαφύγω έγκαιρα. Έβγαινα έξω στο μαγικό τοπίο που δημιουργεί το χιόνι και βυθιζόμουν έστω και για λίγα λεπτά μες την μυθοποιητική του ομορφιά και κρυστάλλινη δύναμη. Τα δένδρα φορτωμένα χιόνι συγκρατούσαν το φως, ακόμα και εκείνο από τα πιο αμυδρά αστέρια ή μακρινές λάμπες, και το απελευθέρωναν σε χαμηλές δόσεις σαν υπόφως, σαν μεταφυσική ανταύγεια. Αλλά χρειαζόμουν ακόμα δυο-τρεις ώρες με καφέδες και άλλα ζεστά ροφήματα ώσπου να ξυπνήσω σε ικανοποιητικό βαθμό - λόγω φόβου και κρύου ο ύπνος ήταν τόσο ρηχός που σπάνια ξεκουραζόμουν αρκετά.

Τις νύκτες που δεν μπορούσαν να μείνω εκεί, αν ο καιρός ήταν καλός και αν δεν είχα πρόσκληση από κάποιο σύντροφο ή υποστηρικτή μας να μείνω σε κάποιο καναπέ ή πάτωμα του στο σπίτι τους, έμενα έξω στον κάμπο της πανεπιστημιούπολης. Στην άκρη ενός δάσους εκεί κοντά υπήρχαν κάποιες "γωνιές", δηλαδή μικροτοπία που σχηματίζονταν από δένδρα και θάμνους που ήταν κοντά σε ξέφωτα, όπου μπορούσα να κρυφτώ από τα περίπολα της ασφάλειας καθώς και από κακοποιούς ή μεθυσμένους που γύριζαν ψάχνοντας για θύματα μες τη νύκτα. Ένα πρωί ξύπνησα εκεί και είδα πως ο θάμνος δίπλα μου που με προστάτευε από την υγρασία της νύκτας είχε γεμίσει φράουλες! 

Πότε λοιπόν μες τη μαγεία της φύσης, πότε μες την αγκαλιά των συντρόφων μας, κατάφερνα να επιβιώνω και να διεκπεραιώνω όλα του αγώνος όσα έπρεπε να γίνουν που περνούσαν από το χέρι μου, ή που ήταν καθήκον μου να γίνουν.

Ήταν πολύ δραστήρια εποχή. Το αυτόνομο ανατρεπτικό και ριζοσπαστικό κίνημα - ως μια ευρεία πολιτική οντότητα, ως Κίνημα με Κ κεφαλαίο - είχε πολλές εκφάνσεις ή κλάδους, και είχαμε συμμετοχή σε όλους. 

Το αντιπυρηνικό είχε κάπως ξεφουσκώσει αλλά ήταν η εποχή που το μεταπλάθαμε σε ένα ευρύτερο και πιο δυνατό οικολογικό κίνημα. Μόλις πρόσφατα είχαμε βάλει και τα θεμέλια του πρώτου οργανωτικού συνεδρίου πρασίνων στην ακτή του Ατλαντικού. Προσήλθαν εκεί πρώην καταζητούμενοι και αντάρτες, γνωστοί και άγνωστοι συναγωνιστές και πολλά νέα πρόσωπα. 

Το φεμινιστικό κίνημα είχε θεμελιωθεί για καλά σε ολόκληρη τη χώρα: μόλις είχαμε τελειώσει με μια κατάληψη των διοικητικών γραφείων με κύριο αίτημα να εδραιωθεί ακαδημαϊκό τμήμα Γυναικείων Σπουδών αλλά και να διατίθενται σερβιέτες υγείας σε όλες τις τουαλέτες του πανεπιστημίου• πιέζαμε την διοίκηση να ομαλοποιήσει αυτή την πρακτική, να δει το θέμα όπως και το χαρτί τουαλέτας που όλοι το θεωρούν αυτονόητο να διατίθεται παντού. 

Το αυτόνομο συνδικαλιστικό κίνημα ήταν σε δύσκολη φάση εκείνη την περίοδο, και έτσι όπου υπήρχαν κινητοποιήσεις συμμετείχαμε: πότε σε απεργίες και στάσεις εργασίας, πότε σε οργανωτικές προσπάθειες για ίδρυση νέων ομάδων εργαζομένων σε χώρους ανοργάνωτους.

Το κίνημα ειρήνης και οι αντιπολεμικές κινητοποιήσεις περνούσαν από αυξομειώσεις. Πρόσφατα είχαμε περάσει από μια σύγκρουση με την τοπική ομάδα ποδοσφαίρου (κυρίως σπρωξίματα και κάποια κτυπήματα χωρίς σοβαρούς τραυματισμούς) όταν παίκτες και οπαδοί της ομάδας επιτέθηκαν οργανωμένα για να τρομοκρατήσουν μια ειρηνική διαδήλωση μας ενάντια στον βομβαρδισμό της Λιβύης. Μόλις εκδηλώθηκαν βίαια οι φιλοπόλεμοι παρακρατικοί μαζεύτηκε στη διαδήλωση πολύς κόσμος για να μας υποστηρίξει. Αντί να ξυλοκοπήσουμε τους φιλοπόλεμους, το γυρίσαμε σε μαζικό γιουχάϊσμα μέχρι που αναγκάστηκαν να τραπούν σε φυγή.

 Η κοινότητα είχε μια ενστικτώδη αντίληψη για τα όρια των συγκρούσεων και όταν μπορούσαμε, διατηρούσαμε τις συγκρούσεις στο ελάχιστο• αλλά επίσης όλοι γνώριζαν πως η οργάνωση ήταν δραστήρια παντού, ικανή και πρόθυμη να προσφέρει προστασία ή καθοδήγηση όταν τα πράματα ξέφευγαν από το προβλέψιμο, ή όταν υπήρχε ανάγκη για προστασία του κόσμου από την ακροδεξιά παρακρατική ή αστυνομική βία με "δημιουργικές" εναλλακτικές λύσεις.

Το κύριο πεδίο σύγκρουσης - που συνεχίζει μέχρι σήμερα - ήταν ο ρατσισμός: θεμελιωμένος παντού, σε κάθε έκφανση της κατεστημένης κοινωνικής δομής και δυναμικής. Το αντιρατσιστικό κίνημα υφίστατο σε πολλές και διάφορες μορφές. Οι πιο μαζικές εκφράσεις του κινήματος έπαιρναν τη μορφή διαδηλώσεων, ειρηνικών καταλήψεων, πράξεων παθητικής αντίστασης• διοργανώνονταν παρουσιάσεις συμπαράστασης και αλληλεγγύης σε δίκες, μποϋκοτάζ εμπορευμάτων, κτίσιμο της εναλλακτικής κοινότητας, φιλανθρωπικές συναυλίες, πορείες, μοίρασμα φυλλαδίων και ανατρεπτικών εφημερίδων, μικρές και μεγάλες συνάξεις για συζητήσεις μες την κοινότητα για όλες τις πτυχές των θεμάτων του αγώνα.

Η δράση μας είχε διασυνδέσεις σε όλα τα επίπεδα: διεθνή, περιφερειακά, τοπικά. Εκείνο που έδενε όλους τους τοπικούς αγώνες μες την περίοδο εκείνη ήταν ο αγώνας ενάντια στο επίσημα ρατσιστικό διζωνικό σύστημα Απάρτχαϊντ της Νοτίου Αφρικής, καθώς και στο ανεπίσημο ρατσιστικό σύστημα που υπερισχύει ως σήμερα στις ΗΠΑ.

Ένας από τους συναγωνιστές μας ήταν ο Άμπντι. Επισήμως η χώρα καταγωγής του ήταν η Αιθιοπία. Ήταν ολιγομίλητος και πάντα πολύ ευγενικός με όλους. Σχεδόν τίποτα δεν μας απεκάλυψε για το παρελθόν του. Κάποιοι φίλοι του μας είπαν πως ήταν πολιτικός εξόριστος γιατί υπεστήριζε το κίνημα αυτονόμησης της Ερυθραίας. Σε ιδιαίτερες συναντήσεις μας εξηγούσε πως ήταν Ερυθραίος, αλλά ότι ολόκληρη η χώρα του είχε προσαρτηθεί βίαια από την Αιθιοπία, και για αυτό τον λόγο στα χαρτιά του προσδιοριζόταν ως "Αιθίοπας".

"Ζούμε με την εισβολή και καθημερινά με την κατοχή" μας έλεγε, "και οι κατοχικές δυνάμεις μας έχουν επιβάλει ένα σύστημα Απάρτχαϊντ όπως αυτό στη Νότιο Αφρική. Μόνο που στα μάτια σας, επειδή μας βλέπετε όλους σαν «μαύρους», αυτό το ρατσιστικό σύστημα είναι αόρατο. Στη Δύση δεν αναφέρεται πουθενά στα Μέσα ή στον Τύπο η καταπίεση του λαού μας. Έχουμε πόλεμο τώρα, μεγάλο πόλεμο. Και πολλοί άμαχοι χάνονται σε σφαγές που γίνονται μόνο και μόνο για να μας τρομοκρατήσουν οι δυνάμεις κατοχής".

 Ο πόλεμος για την απελευθέρωση της Ερυθραίας από την Αιθιοπία φλεγόταν βιαιότατος εκείνη την εποχή, μα κανένας δεν μπορούσε να καταλάβει ούτε την παραξενιά του πως "μαύροι" μπορούσαν να επιβάλουν ένα ρατσιστικό σύστημα Απάρτχαϊντ πάνω σε άλλους "μαύρους", ούτε και το χειρότερο, ακόμα πιο δύσπεπτο: το ότι μεγάλο μέρος των Ερυθραίων αντιστασιακών δυνάμεων ήταν Σοσιαλιστές που όμως το κατοχικό καθεστώς από την Αιθιοπία τους αποκαλούσε φασίστες διότι το κατοχικό καθεστώς ήταν σταλινικό.
Κανένας σχεδόν δεν μπορούσε να το καταλάβει αυτό. Σε μια στιγμή μάλιστα ένας συναγωνιστής που ενσάρκωνε μια αγνή αφοσίωση στον αγώνα ενάντια του ρατσισμού και με όλη την πολιτική αθωότητα της εποχής - ίσως και απειρία με λίγη αφέλεια - ρώτησε τον Άμπντι: "Μα αφού οι παράνομες δυνάμεις κατοχής είναι κομμουνιστικές γιατί δεν βοηθά την Ερυθραία η κυβέρνηση μας να ανεξαρτοποιηθεί; Δεν θα ήθελαν οι ΗΠΑ να ηττηθούν οι κομμουνιστές;"

Ο Άμπντι απάντησε λέγοντας "Ο λόγος που δεν μας βοηθούν οι ΗΠΑ είναι διότι είμαστε Σοσιαλιστές. Διενεργούμε ένα επαναστατικό λαϊκό απελευθερωτικό πόλεμο. Αυτό, ο Επαναστατικός Σοσιαλισμός που ενσαρκώνουν κάποιες πατριωτικές δυνάμεις στην Ερυθραία, είναι και η ουσία του Κομμουνισμού. Ο σταλινισμός είναι ο καλύτερος υπηρέτης και σύμμαχος του Ιμπεριαλισμού. Γιατί να θέλουν να βοηθήσουν εμάς εναντίον του;"

Οι πλείστοι εκεί έμειναν αποσβολωμένοι, σαν να είχαν ακούσει μια παρουσίαση για τις θεμελιώδεις αρχές της κβαντικής φυσικής που ισχύουν στην διαπήδηση των διαστάσεων σε εξωγήινη γλώσσα. Αργότερα, κάποια μέλη της οργάνωσης αναλάβαμε να διοργανώσουμε ένα δημόσιο διάλογο για το πως ο Επαναστατικός Σοσιαλισμός είναι μέσον για την εθνική απελευθέρωση των καταπιεσμένων λαών, μέσα από παρουσίαση των αρχών και μεθόδων του αλλά και ιστορικών παραδειγμάτων. Και για το ότι ο σταλινισμός είναι εδραιωμένος στην καταπρόδωση των Σοσιαλιστικών αρχών και των εθνικών πόθων των λαών.

Ο Άμπντι είχε συμμετοχή στις διαδηλώσεις μας και σε κάποιες συγκεντρώσεις, μα δεν επωμιζόταν οργανωτικές ευθύνες. Όταν κάποιοι τον πρότειναν ως συντονιστή δήλωσε "Δεν μπορώ, και παρακαλώ μην με ρωτήσετε το γιατί. Είναι για το καλό του Κινήματος".

Ένα πρωί μάθαμε πως ο Άμπντι βρέθηκε να κρέμεται νεκρός από ένα δένδρο στο Κεντρικό Πάρκο της Νέας Υόρκης, δυόμιση ώρες απόσταση μακριά με το τραίνο. "Η Αστυνομία διέγνωσε αυτοκτονία", μας είπαν. Μέχρι το τέλος της μέρας μάθαμε από συναγωνιστές πως όταν η Αστυνομία τον βρήκε να κρέμεται από το δένδρο, τα χέρια του ήταν δεμένα πισθάγκωνα με σχοινί, και μάλιστα ο τρόπος που ήταν δεμένος ο κόμπος ήταν τέτοιος που ακόμα και οι αντίχειρες του Άμπντι ήταν δεμένοι μέσα. 

Ένας φίλος πήγε στην Νέα Υόρκη για να μιλήσει με την Αστυνομία για το τι ακριβώς ηύραν. Του σύστησαν να μιλήσει μ' ένα από τους αστυνομικούς που διεξήγαγαν την έρευνα. Εκείνος του εξήγησε το νόημα του κόμπου με τους αντίχειρες: κάποιοι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να δεθούν μόνοι τους με σχοινί  - που είναι πολύ σπάνια δεξιότητα - αλλά ακόμα και εκείνοι δεν μπορούν να το κάμουν χωρίς τους αντίχειρες. 

Χρειάζεται οι αντίχειρες να είναι ελεύθεροι για να αυτοδεθεί το άτομο με το σχοινί. "Με άλλα λόγια", είπε στον φίλο μας ο αστυνομικός, "αυτή η αυτοκτονία έχει όλα τα σημάδια ενός ρατσιστικού λυντσαρίσματος από την Κου Κλουξ Κλαν, ή από κάποιους που ήθελαν να μοιάζει με τέτοιο. Εγώ το ονομάζω αυτοκτονία απλώς και μόνο διότι αυτές είναι οι διαταγές που μας δόθηκαν."

Ποτέ δεν μάθαμε τι ήταν το αποτέλεσμα των εξετάσεων από τον ιατροδικαστή, ούτε και το πόρισμα της θανατικής ανάκρισης.

Διπλώθηκα μες την κουρτίνα μου τη νύκτα μες το 1987 και ξύπνησα τον Δεκέμβριο του 2015 στην Κύπρο: σηκώθηκα " 'ποτινάσσοντας" την κουρτίνα με νεύρα, πένθος, αίσθημα αφόρητης αδικίας και χίλια άλλα ακατανόμαστα συναισθήματα.

Η λεπτή φιγούρα του Άμπντι με το στιλπνό του δέρμα και τις παράξενες αλλά διακριτικές ουλές από τελετουργικές χαραγματιές στο πρόσωπο, δεξιά και αριστερά από τα μάτια του, υπερίπτατο κάπου στη άπω αριστερά γωνιά του φαντασιακού προσωπικού μου χώρου. Μια παρουσία μες το οπτικο-νοητικό πεδίο οραμάτων που κρεμόταν εκεί επιβλέποντας ήρεμα τις άλλες μου αναμνήσεις και σκέψεις. 

Μερικούς μήνες μετά που χάσαμε τον συναγωνιστή μας, το κίνημα ενάντια στο ρατσιστικό διζωνικό Απάρτχαϊντ της Νοτίου Αφρικής προσέλαβε διεθνείς διαστάσεις. Άρχισαν να γίνονται διαδηλώσεις και απανωτές καταλήψεις πανεπιστημίων, γραφείων μεγάλων εταιρειών, τοπικών κυβερνητικών γραφείων, κλπ. που τις συντονίζαμε με ένα παράξενο εργαλείο που είχε αναδυθεί τότε για πρώτη φορά και που ονομαζόταν "διαδίκτυο". 

Δακτυλογραφούσαμε επιστολές, ανακοινώσεις και σημειώματα σε ειδικά διαμορφωμένους  υπολογιστές και μετά από λίγο παίρναμε απάντηση από συναγωνιστές σε άλλα πανεπιστήμια - ήταν σαν από ταινία επιστημονικής φαντασίας. Οι καταλήψεις, σε συνδυασμό με μποϋκοτάζ εμπορευμάτων, αλλά πάνω απ' όλα σε συνδυασμό με τις πράξεις αντίστασης του ίδιου του λαού στην Ν. Αφρική - όπου ο λαός διεκδικούσε πλέον την ελευθερία του ανοικτά και μαζικά σε μάχες με τις δυνάμεις του ρατσιστικού καθεστώτος - έγιναν τόσο αποτελεσματικές που το καθεστώς υπέστει την πιο μεγάλη του πανωλεθρία στο πεδίο εξωτερικής πολιτικής: πολλές χώρες αναγκάστηκαν από τους ίδιους τους λαούς τους να αποσύρουν την οικονομική υποστήριξη ή και όποια συνδιαλλαγή με το ρατσιστικό καθεστώς. Και μερικά χρόνια αργότερα μετά από πολλούς αγώνες, πολύ αίμα, πολλούς νεκρούς, το ρατσιστικό καθεστώς κατέρρευσε.

Οι νίκες του διεθνούς λαϊκού αντιρατσιστικού κινήματος έχουν αδιαμφισβήτητα τεράστια αξία. Και οι αφανείς ήρωες όπως τον Άμπντι και οι δεκάδες χιλιάδες άλλων συντρόφων που σκοτώθηκαν από τους ρατσιστές όχι μόνο δικαιώνονται, αλλά και φωτίζουν το δρόμο για ακόμα πιο ουσιαστικές μορφές απελευθέρωσης όλων των λαών στο μέλλον που εκτυλίσσεται.

Ακόμα και αν δεν μπορούσαμε να τα προβλέψουμε όλα αυτά επακριβώς και με λεπτομέρειες το 1987, η γενική αίσθηση του που πάει το Κίνημα ήταν ήδη επισφραγισμένη μες την ουσία των πραγμάτων: δεν χρειαζόταν μάντης να μας το πει πως όταν κινούνται εκατομμύρια ανθρώπων μαζί, ενωμένοι με ενθουσιασμό και υψηλές ηθικές-πολιτικές αρχές, τίποτα, καμμιά δύναμη στον πλανήτη δεν μπορεί να τους αντισταθεί.
 
Εκείνο όμως που δεν μπορούσα ποτέ - μα ΠΟΤΕ - μου να φανταστώ το 1987, είναι πως τόσα πολλά χρόνια αργότερα θα βρισκόμουν στην Κύπρο και θα έβλεπα ενώπιον μου το παρά φύσιν τέρας του ρατσιστικού διζωνικού Απάρτχαϊντ να ανασηκώνει το άθλιο του κεφάλι και να με κοιτάζει αφηρημένα με το εξυπνοπάλαβο, θολό, κίτρινο, ανθρωποφαγικό του μάτι: να προσπαθεί να μας το φορέσει καπέλο ο διεθνής Ιμπεριαλισμός και η κατοχική νεο-Οθωμανική Τουρκία, και να το προωθούν με φανατισμό πιασμένοι χέρι-χέρι μαζί οι εδώ σταλινικοί ψευδο-κομμουνιστές και οι τοπικοί κεφαλαιοκράτες χωρίς ντροπή, χωρίς αιδώ, χωρίς να ερυθριούν ποσώς. Κανείς τους, μα κανείς.

Ένα μέρος μου, το πιο μεγάλο, ενσωματώθηκε νωρίς, εύκολα και άμεσα στον αγώνα ενάντια στη ρατσιστική διζωνική "τελική λύση" που θέλουν να μας επιβάλουν ο Ιμπεριαλισμός, η Τουρκία, οι εδώ σταλινικοί και κεφαλαιοκράτες σύμμαχοι τους συν όλα τα κρατικά και παρακρατικά τσιράκια και παρελκόμενα ανδρείκελα. 

Αλλά ομολογώ πως παρ' όλο που πέρασαν σχεδόν δεκαπέντε χρόνια από αυτή την ένταξη και δραστηριοποίηση ενάντια στη ρατσιστική διζωνική, ένα άλλο μου μέρος παραμένει παγωμένο, παράλυτο, άναυδο, μουδιασμένο: ακόμα δεν ξεπέρασα την καταπληξία του πόσο απρόβλεπτο ήταν για μένα να ξαναβρεθεί μπροστά μου αυτό το τέρας.

Πέτρος Ευδόκας, petros@cyprus-org.net
Δεκέμβριος 2015

~~~~~~~~~~~~~~~